شهر لاهیجان

معرفی شهر لاهیجان

لاهیجان یکی از کهن ترین شهر های گیلان است. شهری که در دوران کهن به داشتن بیشترین جمعیت گیلان مغرور بود[1]. رونق گرفتن شهری آن را به دوران اشکانیان به عبارتی تقریبا 2200 سال قبل بر میگردد و پیش از آن نیز در کنار دیگر شهر های بزرگ گیلان باستان بوده شهر هایی از قبیل : رویان(نور) ، مارلیک (تمدن) ، دیلمان ، سَمیران(تمدن) ، هوسم( رودسر) ، پومِن (فومن).در هر حال این شهر از دو هزاره ی قبل رونق دوچندان یافت و پس از اسلام نیز به آن دارالاماره یا همان پایتخت می گفتند. لاهیجان در تاریخ بارها بر اثر آتش سوزی و زلزله و حتی طاعون و حمله ی مغول ویران شده است اما مردم دوباره به این شهر بازگشته و رونقی دوباره به لاهیجان دادند. لاهیجان مدتها مرکز گیلان بیه پیش( شرقی) بود و از دیر باز به علت موقعیت مکانی و جغرافیایی آن ( دارا بودن جلگه و کوهستان) مورد توجه شاهان بوده و در قدیم نیز(دوران باستان) دو دژ یکی در جلگه و دیگر در ارتفاعات داشت که یکی را که احتمالا قدیمی تر بود کهندژ میگفتند. .[ یکی از دژها که در 6 کیلومتری لاهیجان بود تا سده ی هفتم خورشیدی پابرجا بود که با حمله مغول ویران گشت] از این رو لاهیجان را کهندژ می خوانند و بسیاری از این نام برداشت نادرست کرده و نام باستانی لاهیجان را کهندژ خوانده اند . این در حالی است که این تنها یک صفت یا لقب بوده برای چنین شهر هایی که دارای دژ بوده و بسیاری از شهر های دیگر ایران نیز همین عنوان را داشته اند. نام لاهیجان از دیر باز تاکنون لاهِجان ، لاهِگ و یا لاهگان^[2]بوده. لاه یا لاس در زبان گیلکی و پهلوی ابریشم و یا چرم نیز معنا می دهد. و این نام را از این روی به لاهیجان داده اند که در لاهیجان صنعت ابریشم رواج فراوان داشته و این ناحیه به لاهگان یعنی جا و مکان ابریشم نامیده شده است[3]. صنعت ابریشم ریسی و نوغان داری در گیلان از پیشینه ی کهنی برخوردار است که با این نام درست می نماید.

البته به گونه ای دیگر نیز می توان تحلیل کرد از این سوکه در زمان های قدیم در لاهیجان جامه های مخصوصی از ابریشم ( وشاید به احتمال کم از چرم) می دوختند و در حدودالعالم آن را مُبَرم خوانده است: «از این ناحیت جام های ابریشم خیزد ، یک رنگ و با رنگ [رنگدار] ، چون مبرم [نوعی لباس محکم دو تا بافته شده ] و حریر و آنج [نوعی میوه ، زالزالک یا آلوچه] بدین ماند و از وی کتان و پشم چونین خیزد ، بسیار» که در هر دو صورت دلیل بر وجود صنعت ابریشم ریسی در لاهیجان است و ما را به همین معنا برای لاهجان می رساند. نام های از جمله بیه و ریه که به لاهیجان نسبت می دهند بی پایه و اساس است.

موقعیت شهرلاهیجان :

شهر لاهیجان در شرق گیلان واقع شده است و موقعیت بسیار خوبی در استان داراست. از شمال به دریای کاسپی و از شرق به لنگرود و از جنوب به دیلمان ، از جنوب غربی به سیاهکل ، از غرب به آستانه می رسد. عر ض جغر افیایی آن 49 درجه و 39 دقیقه ی شرقی و 37 درجه و 12 دقیقه ی شمالی است. 36.7 متر بالاتر از سطح آب دریا قرار دارد و مسافت آن تا مرکز استان( رشت) 51 کیلومتر است. جمعیت لاهیجان 168829 تن است که از این مقادر 42.13% از جمعیت آن جمعیت روستایی است که به ترتیب جمعیت روستایی و شهر ی آن 71132 و 97697 تن است. تراکم جمعیتی لاهیجان 210 نفر در کیلومتر مربع است. رشد جمعیتی لاهیجان در شش دهه ی اخیر 5/3 بوده و علاوه بر آن شهری مهاجرپذیر است که افزون بر موقعیت مناسب مرکزیت آن در میان شهر های شرق گیلان در دوره های اخیر توسعه ی چشمگیر آن موجب مهاجران غیر بومی و غیر استانی نیز شده است.کل مساحت لاهیجان 410 کیلومتر مربع می باشد. شهر لاهیجان شهری هموار و جلگه ای است که به پای کوه نیز کشیده شده است. بلندترین کوه آن ، کوه انبوه به ارتفاع 2594 متر است . شرق و جنوب لاهیجان را رشته کوه های البرز فرا گرفته و در باختر لاهیجان گسلی چپگرد به نام گسل سقید رود وجود دارد. رودخانه ی شَمرود از کوه های شیر قلعه و تیریان در باختر لاهیجان به دریا می ریزد.رود دیسام نیز آب سفیدرود را به منطقه می رساند.

شهرستان لاهیجان دارای دو بخشِ مرکزی و رودبنه و 8 دهستان پاشاکی ، شیرجوپشت ، آهندان و بازکیاگوراب ، لفمجان ، چوشل ، لیالستان و لیل است. البته شهرستان لاهیجان در گذشته(1316) بسیار گسترده تر و بزرگ تر بوده است به گونه ای که همه ی شرق سفیدرود را در بر میشد و شهر های لنگرود ، سیاهکل ، آستانه و رودسر بوده است که در سال 1340 رودسر و لنگرود از لاهیجان جدا شد و پس از آن سیاهکل و آستانه.

نقشه لاهیجان

تصویر 1 –نقشه لاهیجان

آب هوا :

شهری معتدل و مرطوب است که در تابستان دارای اقلیم گرم و مرطوب و در زمستان دارای بارش برف و باران است. میانگین حداکثر دمای سالانه 21.38 درجه و حداقل آن 12.23 و متوسط سالیانه 16.76 درجه سانتیگراد است. میزان بارندگی حدود 1475 میلمتر در سال می باشد.

: به داشتن پانزده هزار جمعیت در دوران کهن.[1]

2: لیاهج ، لاهج ،لاهیگ نیز آمده است.

3: معدن ابریشم ، شهر ابریشم ، جای ابریشم

«ادامه ی مطلب»

معماری :

در گیلان به طور کلی خانه ها و ساختمان ها از دیر باز شیروانی ساخته می شد. که این سقف ها به سه گونه ی کلی زیر بوده :

1- گاله[1] سر(گالی پوش) : این نوع خانه ها بیشتر در مناطق روستایی و جلگه ای گیلان ساخته می شده که البته تفاوت آشکاری بین معماری گالی پوش شرق و غرب گیلان وجود دارد که در جلگه های غربی ساختمان ها را تنها بر روی کپه ای از ماسه(گل) میساختند ولی در شرق بر روی آن کپه(شن یا ماسه) الوار های بزرگی روی آن بدون هیچ ملات و بستی به شیوه قالبگیری روی هم میچیدند. توضیح بیشتر آن از حوصله ی مقاله خارج است.

تصویر 2 – خانه ی گالی پوش ( روستایی)

تصویر 3 - معماری روستایی

2- لته سر : لته به چوب و یا تخته هایی گفته میشود که در سقف این ساختمان ها بهره میرود بیشتر در مناطق کوهستانی لاهیجان و به طور کلی گیلان استفاده میشود و از بحث ما خارج است.

تصویر4- خانه ی لته سر

3- سِفال سر (سفالین): که مورد توجه ماست خانه های سفالی است. در گیلان در مناطق شهری بیشتر از سفال بهره می جستند و اغلب در بافت های قدیمی شهر این خانه های سفالیست که جلوه گر میشود .این بافت ها با توسعه و نوسازی شهری رو به ویرانی است. تا حدود 40 سال پیش منظره ی زیبای سقف های یکدست سفالی شهر از فراز بام لاهیجان تابلوی نقاشی بی نظیری بود. اما افسوس که امروزه خانه های بدقواره ی کوچک و بزرگ جدید ساخت جای آن منظره ی دلربا را گرفته است. هم اکنون تنها بخش کوچکی ( بافت های چهارپادشاهان ، پردسر ، گابنه ، خمیر کلایه ) از شهر هنوز بافت سنتی خویش را تا حدودی حفظ کرده که آن نیز رو ویرانی یا نوسازی است.

مصالح بومی از انواع چوب ها ( چنانچه در تصویر2 آمد) بوده و دیوار ها را از گل و خشت ، آجر، نی و مصالح بومی و سازگار محیط می ساختند. ستون ها و اسکلت بندی ها از چوب و پوشش بیرونی دیوار معمولا از آهک بوده است.

امروزه معماری و مصالح بومی مورد توجه نیست و از مصالح جدید برای سازه بهره میبرند.

محلات لاهیجان:

لاهیجان درگذشته از هفت محل اصلی تشکیل میشده که با توسعه ی شهری محلات دیگری نیز به آن افزوده شده اند . هفت محل اصلی لاهیجان عبارتند از : میدان( چهارپادشاهان) ، گابَنه ، پُردسَر ، خُمیرکلایه ، اردوبازار ، آقامیرشهید (آمرشهید) ، شعربافان است. که هم اکنون همان طور که اشاره شد تنها در گابنه و میدان و پردسر کمابیش بافت سنتی لاهیجان حفظ شده است. محلات جدید لاهیجان نیز عبارتند از غریب آباد و پمپ بنزین و شیشه گران و...

مکان های تفریحی و گردشگری:

1- 1 : مکان های تاریخی و فرهنگی :

آرامگاه چهارپادشاهان: بنایی متعلق به دوره صفوی و مدفن سادات کیایی، شاهان محلی گیلان.- مسجد جامع : متعلق به قرن چهارم که هنوز استفاده میشود- حمام گلشن : قرن دهم که هنوز از آن استفاده میشود.- پل خشتی: سده ی نهم که تا مدتی قبل از آن نیز استفاده میشد.- آرامگاه شیخ زاهد گیلانی – آرامگاه ها ی آقا میر شهید ، میر شمس الدین و ملا عاقل ، پیرعلی و آقا پیررضا و سادات لاهیجان . . . – آرامگاه و موزه ی کاشف السلطنه- بام لاهیجان که اکنون بر فراز شیطانکوه را ساخته اند ( و به احتمال زیاد بنای دژی بوده که امروزه به جای بازسازی و سنگ فرش کردن به سبک دژ های گیلان آنجا را به سبک پیاده رو های مدرن ساخته اند!!)- خانه ی کاظمی ها بنایی تاریخی که هم اکنون آنجا را اداره میراث فرهنگی کرده اند !!!- مسجد اکبریه : مسجدی بزرگ و بنایی رفیع که هم اکنون از آن استفاده می کنند- و....

2-1 : مکان های تفریحی و طبیعی :

استخر لاهیجان ، باغ ملی ، بام سبز ، شاه نشین کوه (شیطان کوه ) ، ارتفاعات لاهیجان ، تالاب امیرکلایه ، تالاب سوستان ، باغ های چای ( که البته رو به نابودی است و هر ساله باغ های بسیاری از چای جای خود را به ساختمان ها و هتل ها و... می دهند ، تله کابین لاهیجان ، پارک شمرود؟؟؟ (در جوار رودخانه ی لاهیجان) ، استراحتگاه شهر ابریشم ، پارک جنگلی میرصفا ، غار شیخانبر ، باغ گیاه شناسی ، آبشار شیطانکوه ، سواحل امیر آباد و سحرخیزمحله و عسکرآباد و دستک لاهیجان ، بازار(محلی) لاهیجان ، خانه ی روستایی در باغ ملی و موزه ی چای و . . .

ساماندهی گردشگاه ها :

در سال های اخیر به دلیل رشد مسافرت های نوروزی و تابستانی ، مسافران به علت کم بودن هتل و البته گران بودن آن و از طرف دیگر کمبود جا در پارک ها برای چادرزدن ، برای اقامت در شهر به مشکل بر می خوردند، که شهرداری لاهیجان برای این مشکل دست به بهسازی پارک شمرود؟؟؟ (در کنار رودخانه ی لاهیجان) و احداث اقامتگاه و استراحتگاهی برای مسافران کرد.

مجتمع اقامتی شهر ابریشم :

طرحی مثبت و تاثیر گذار در اسکان مسافران که از دوره شهرداری کنونی (شهردار رضا کهالی) می باشد که علاوه بر وسعت آن در حومه ی و ابتدای ورود به شهر احداث گردیده که موجب سر در گمی مسافران در کوچه و خیابان شهر و ترافیک در شهر نشود. همچنین از سروصدا و شلوغی روزانه ی شهری به دور است. این پروژه هوز تمام نشده است و هم اکنون در حال ساخت و توسعه است.