تی نازه قوربُن ( قربون ِ اون نازت بروم )
لاکو جُن- تی- دَهَنه بازه قوربُن
چقد ناز دئنی تو تی نازه قوربُن
تی ماره پوشت ایسای مِه خنده کُنی
شئالئی تَه نوخوره تی گازه قوربُن
برگردان پارسی
دختر جان من قربون آن دهن باز تو بروم
تو چقدر ناز داری الهی قربون آن نازت بروم
پُشت مادر پناه گرفتی و برایم خنده می کنی
شغالک تو را نخورد من قربون آن دندانها هایت بروم
===================
گیله لاکو ( دختر گیل یا گیلک )
گیلم مو، گیله مَردم، گیله لاکو
یه سینه درد ِ دردم گیله لاکو
زومُنه مَه دورُده از تو لاکو
خودت دُنی تی مَردم گیله لاکو
ترجمه ی پارسی
من گیلانی هستم، گیله مرد، دختر گیلانی
و سینه ام از دوریت پر از درد ِ درد است دختر گیلانی
زمانه هرچند مرا از دور کرده است، دختر جان
خودت می دانی که من همسر جاودانی تو هستم دختر گیلانی
===================
می دیل زِهنه پر ( دلم پرپر می زند )
هیتو جمعه هنه می دیل زِهنه پر
به هر کوی وُ به هر سویی زِهنه سر
خدایا کی بونه می پر بیئی در
پره گیرم بَشوم می دلبره ور
ترجمه ی پارسی
همینکه روز جمعه می آید، دل من پرپر می زند
و در این پرپر زدن، به هر کوی وُ هر سویی سر می زند
و ملتمسانه در این غربت فریاد می زند که خدایا که می شود، پر ِ پروازم در بیاید
و بتوانم پرواز کنم و بروم پیش دلبرم که مرا سالها منتظر است
(قسمت سوُیُم)
بیشتاویم جه او طرف –
از شیطان!
دانیدی شیطان کیه ؟
اونی کی خابه میان
شومه را ، گول زنه کی ،
دیمیزید!!
آدمه علما بره
دینه ایمانا اگر قایم نبه-
فاگیره.
کچلکا بیده او وارشی روز،
جه سره تان ، تا پا چونگول-
خوشکه پیشک.
تورا بو –
قاقا زه.
خو دوشاب خوری انگوشتا-
گازا گیفت!
عجبا ،
من شیطان رجیم،
می همه فنده و فوصول امرا،
اسبه شور بارانه جیر-
چورندا بوم.
ا کله پاشینه بخاب،
چوتویی هیسته نی چیشت؟
وارشه جا –
ساق جیویشت؟
شومه ره گفتنه ره،
خو دیلا پیلا کوده،
کچلکا پیشاشو!
آ کچل ؛ سلام علیک!
تی دوماغ چاق برار؟
چی کونی ، چی کار دری؟
کچله کی شیطان ، خانه یه –
پاستان دوبو،
دپرک بوخورد:
السلام
آ شیطان!
مردومه گوم را بوکون،
خلق چوشما خاک دوکون،
چیسه ا اول صوب،
سبزه بوستی می جولوب؟
- والله راستشا بگم،
دینی من ،
شرشره وارشه جیر –
چورندا بوم.
تو چره نم نیده یی؟
دِ شتگِم نه دار داره-
نه سر پنا!
کچله –
ئیپچه خو صافه سرا خارش بدا،
لبه جیر خنده بوکود.
زیمینا فیلی فوکود!
- زرنگی ؟!
به به استانی خوایی-
می لما یاد بیگیری؟
بوشو ول ماطلی!
زاکان جان ،
شومه گوش کی به منه؟!
شیطانه بیجه بلا .
زرنگ و سر به هوا.
جه ا گب
ئی بالا بجسته ، شله مرده رند.
- یعنی ا فندا مرا یاد دانه ره ،
ئیچی خوایی از می جا؟!
آ کچل –
خورم پسر.
کاری و پیله جیگر
شیطانه کوچی برار
بوگفته خنده مرا:
تو ، تی لم و کلکا –
یاد بدن همه مرا:
چوتی ، مردوما بیچارا کونی؟
سرانا کولا نیهی؟
چومانا خاک دوکونی؟
زنˇ مردا تاوه دی کس کسه جان
مار و زاک میان –
واکاری؟
جنگا شواله دیهی-
ساقه سالم دواری؟
شیطانم چاره نیده.
لحابا سوبوله ره ،
قیصریا ، دسهدسماله واسی
آتشا زه.
خو همه فنده و فوصولا یاد بدا –
کچلکا.
کچلم ، نه بنا نه اوساده.
درازه دانˇ مرا،
خو لیباس خوشکی لما،
باموخته شیطانکا.
یعنی کی ،
ینی کی پیله شیطانه سرا –
کولا بنا.
هسا همتان بیگیم
سنگه سوفال اوشانه سر
خاکه کربلا-
امه سر .
اوشان بوخورید سنگه سوفال
امه بوخوریم –
نقله نبات.
(تومنه بو : پایان)
کچلک و شیطان-محمد بشرا
(قسمت دویم)
ئی روزا ،
کچله پیره مار.
بوگفته : جان زای !
تی گوذر اگر دکفته بازار سر
ئیتا دو مرغی گمج –
می ره فاگیر!
اخر میهمان داریمی!
خایم فردا ناهاره ،
سیره قلیه چاکونم-
گمج نارم.
کچله دس بنا خو چوشم سر:
ای به چشم.
وازاکود صارا میان.
مرغانه دانه فوکود.
شلختانا ، بلته جا بیرونا کود.
ورزا کولا آب بدا.
سیبیلانا تاب بدا.
تازه نیم تنه یو شلوار وازِه.
خو قرا قاشق بزِه.
خو کمر شال دوست
چوموش پاتاوه بوکود
پاشینا جورا کشه-
علی مدد.
خانه جا به راه دکفت.
*
بهر بو ، صافه هوا
حاج حجینه سر صدا.
بولبول چاب چاب زنی –
جه هر طرف.
دارانا گول وا جبو
جاده یا افتاو دوبو
کچله –
خو سرا-
دساسِه-
اگر تنگر بواره ؟!
ترسه امرا واگردست.
تالشی کولا بنا-
خو دیلا قرار بدا.
تی سرا در ناورم جانه زای.
کچله گمج بازار بیهه.
شیب زئنا واگردست.
هتو کی فارسه دشتگی یا بی درخت ، سایبان
تی چومان
بده روزا نی دینه
ئی دفا باد بزه –
ابر باورد.
گورخانه وارش بوگود.
کله سر –
خارش بوکود.
بیده الان عینه آب دکفته موش-
چورندا بِه.
چی بوکود ؟
خو لیباسانا بکند،
همه یا گمج دنا
گمجا فوگوردانه
اونه سر بوچوک بینیشت
وختی ابران دوراست
آسمان خو اخمه توشکه یا واکود-
کچله دوارده خو رختانه وازه
چوموشه بندا دوست
رو به خانه ، واگردست.
****
(برخ دویم تومنا بو؛ پایان قسمت دوم)
هله ایدامه دنه ، امه امره بیسین......
منظومه ی کچلک و شیطان
بازنویسی داستان محلی در اوزان نیمایی- محمد بشرا
زبان : گیلکی - گویش : بیه پس
(قسمت اول)
جه قدیم گفتیدی کی
کچلان زرنگیدی
شانس داریدی
شیطان سرم کولا نان-
تانیدی
نقلی بو-
نقلی نوبو
من کی گم تو- ده نوگو
تا مرا به یا ایه
نانم کو شهر دورون
سر ، هچین خاشه کویی-
جه بی مویی.
خودشام جه ویشتای –
ناشتی هرگز سرایی.
کچلک کی دانی کیه؟
هونی کی : سر انی شین
وختی کی وارش کونه؛ خارش کونه!
آفتاب کونه ؛ تاب تاب کونه!
اخر او وختانه ره
پور زمات دنˇواره.
امه دوره مانستان،
ننا بو تمیزگی.
کچلی ناخوشی شیلان کشه یی.
سرانا زوفته مرا-
تا گوشه کون ،
طاسا کودی-
خاشه کویی چاگودی!!
هنه واستی همه جا ،
چی فراوان بو کچل.
از خجالت همه تان –
کولا به سر.
بله ، امه کچله ،
کوچیکی ، بی کاره بار،
کوچانه سر رادواره
اَ چوچه سرا سوار
هین کودی ، غمچین زه یی-
اما انه پیره مار،
خسته از خو روزگار.
کار گودی می در تی در
کی نبه مردومه ور
سر بی جیر
و- اتویی کچلکه شکما-
سرا کودی.
بله ، تی گفتنه ره
روز بوشو ، شب بامو
هفته هفته
ما بامو
ما ، بوشو سالانه پس.
اَ- سال ، او سالانه بوخورده کس به کس
کچله پیلا بوبو
ئیدانه جوان بوبو
پالوان-
کوشتی کون!
اگر درس نخانده بو ،
مولا خانه نوشوبو،
اما خیلی بو زرنگ
چی بگم ؛ آتشه ور
شوره چوشمان همه کور
پیره مارا بینشانه به خانه
خودشم،
ئیتا دس شیر و
ئیتا دس شمشیر
بوشو کاره بارا پس.
صوبه زود.
اسینا جورا کش،
جه خو ئی چشمه اوتاق،
وازاکود ، صارایی تان.
داز ، اَ دس-
گرواز او دس
بزه جه خانه به در
بوشو خو کارانه پس.
مردومه باغ و بیجار و خانه ور.
توˇر بزه –
داره بزه.
باغانه گرواز بزه.
هتو جان کنش بوکود
ای طرف پرچین بزه
اوی طرف رمش چاکود.
چه دانم،
هر تا کار کی داشتیدی،
انه اونه ره واکود.
شب باورده ، خسته جان ،
پیره مار واستی ، نان ...
****
(پایان قسمت اول)
ایدامه دنه ، ایدامه ی داستان امرم بیسن...(به زودی )
رو به طیران کی خوسم گیلانِ خواباَ دینمه
فوچینم می چوما او کوگا عذاباَ دینمه
می زنای بخواب اَیه مراگه اَ غریبه جا
کله پیش آخرئی روز تی مرگه خواباَ دینمه
اَمی همساده چاکود عمارتِ سه مرتبه
مردمِ خانه ولی من تی قوراباَ دینمه
تی کولا پَشم ناره خنده دآره تی مشتگی
کرتاکرت هچین تی او کفشِ بخواباَ دینمه
دانمه مورام بزه سگه سرم نی وان بینه
هچینی سنگان سر تی چاقو ساباَ دینمه
بشویی کاغذ فاگیفتی نکودی بارواکونی
تا بگم بازار منم تی چله چاباَ دینمه
اوناگم آخر زنای خوابم مرا دس نکشی؟
می ماده بهم خوره تو لا کیتابا دینمه
ترسمه صفیانی بم اَجورکی شب خواب میان
تی مانستان آدم کلّه خراباَ دینمه
همه خو مردِ مرا گول گیدی گول ئیشتاویدی
من تی او نمکیار بساب بساباَ دینمه
نیشته یی می قبر سر کراَ میره آرده یاری
مورده شور خانه تی او دس آسیاباَ دینمه
می دیلاَ غورصه کونه هچین ئی تا سمان پلان
وختی کی سولاخ سولاخ می پاجوراباَ دینمه
درازه روزاَ دری صحرا مرا محل ننی
ج تووبیشتر می کنار تی عکسه قاباَ دینمه
ئی تا روز خانه تکانی ئی تاروز تی گوشورا
ذله یم بسکی همش تی توندِ تاباَ دینمه
می چوقا چلکه چلانه دودٍکه بویا دهه
تی گولاب شیشه ولی مکّه گولاباَ دینمه
من کرا سیلی مرا می دیمه کا سُرخادرم
در عوض بجوش بآموک تی زرده آباَ دینمه
روزی صدبار نیشینم عیزرائیلهِ نامه فادم
فان درم رایا اَکه اونه جواباَ دینمه
گرمه خوابم .... دو خوانه مرا مسافرخانه چی
ویریزم چفه عرق می رختخواباَ دینمه
دمبدم شیطاناَ لانت کونمه خودایا گم
اَکه پس می نازنین احمدگوراباَ دینمه؟
من کی ماشین نارمه موتورچینَه وراگیرم
فورانید گشتِ جاده شکار گوراباَ دینمه
ج هورام واگردمه شم فتاحی ورجا کَلَرم
گمجِ من رفِ جور اربا دوشاباََ دینمه
فردایی بپائیسم پا کُرسی جور تلارِه سر
دسه دسه بچرا دشتگی گاباَ دینمه
بارِجیر چارودارِ پیش کره مهتاب بشوپس
ماسوله قاطرانِ دهن اَلاباَ دینمه
گردانم می فانوساَ شب قلاکولِ صحرایی
اونه کاهو باغ من کاپیش و راباَ دینمه
رقایب روزهِ ره شم چارباغ قبرستانی پوشت
نان و حلوا تُخس کونم اونه صواباَ دینمه
من کی باور نکونم عومر اگه بفا بداشت
فومنِ آغوزکله آشِخ توراباَ دینمه
وختی شید هوا خوشیِ شهرِبجار حصیرشورا
ماسی و مارُخ و مُمتاز و رُباباَ دینمه
دمبتو ابرِ مانستان می دیلاَ گریه دره
دمبدم می پاجیری روبار آباَ دینمه
یانی به ... زاکی هوا دبه می کلّه ئی تا روز؟
فومنِ سه شنبانه آلبالو آباَ دینمه؟
یانی به ... کتل بنم خورشیدی قاوه خانه پیش؟
شیخالی تاوستانِ ورفه دوشاباَ دینمه؟
پاگوشا سونت کونی هفت شب و گازه فورشان
آخ ئی واردِه دیهاتِ عروسی داباَ دینمه؟
ئی شکم تا بخورم اَساَ تراَ نواستنه
فومنِ حلوا کوچیل می دیله باباَ دینمه؟
طیرانِ خوشکله ناناَ چیلیک زنم درجک پوشت
خیابان کلوخ کلوخ دود کباباَ دینمه
شیونی من کی شبان شکر خودا گوشنه خوسم
پس چی واستی گیلانِ اَچه مَچی خواباَ دینمه؟
خواب آشفته
رو به تهران که می خوابم خواب گیلان را می بینم
چشمم را می بندم و گرفتاری آن سامان را می بینم
همسرم را در شهر غربت خواب می بینم که بمن می گوید
آخر روزی خواب مرگت را کنار آتش خواهم دید
او می گوید همسایه ما آپارتمان سه طبقه ساخته
در عوض در خانه ی مردم من شاهد دروغ تو هستم
می گوید کلاهت پشم ندارد و مشتگی ات خنده دار است
تنها صدای سُرخوردن کفشِ بخوابت را می بینم
او می گوید میدانم چاقوی زنگاربسته ات سرِ سگ را هم نخواهد بُرید
تنها سائیدنش را روی سنگها می بینم
او می گوید رفتی و درس خواندی و نگفتی چیز بفروشی
تا من هم شاهد چاپیدنت در بازار باشم
به او می گویم آخر ای زن در خواب هم مرا راحت نمیگذاری؟
دلم بهم می خورد وقتی تو لا کتاب را می بینم
می ترسم دیوانه شوم اینطور که شب در خوابم
مثل تو آدم کلّه خراب را می بینم
همه با شوهر خود گل می گویند و گُل می شنوند
من فقط سائیدن (گردوی) ترا می بینم (برای فسنجان)
نشسته ای و برای سر قبرم برنج آرد می کنی
در خانه ی مرده شوی آسیاب دستی ترا می بینم
دلم از غصه مثل آبکشی می شود
وقتی که جوراب پای خود را سوراخ سوراخ می بینم
در طول روز در حیاط خانه ای و بمن نگاهی نداری
بیشتر از تو در کنارم قاب عکست را می بینم
یک روز خانه تکانی داری و یک روز شستن کثافت
خسته ام از بسکه تلاش ترا می بینم
لباس پشمی روستائی من چرکین است و بوی دود می دهد
امّا در گلاب پاش تو گلاب مکّه را می بینم
من با سیلی صورتم را سرخ نگاه می دارم
امّا در عوض تو صفرایت بجوش می آید
روزی صدبار می نشینم و برای عزرائیل نامه می نویسم
چشم انتظارم چه وقت جوابش بدستم می رسد
در خواب گرم هستم که مسافرخانه چی صدایم می کند
بر می خیزم رختخوابم غرق در عرق است
هردم به شیطان لعنت می فرستم و به خود می گویم
پس چه وقت احمدگوراب آبادی نازنینم را خواهم دید؟
من که ماشین ندارم روی برترک موتورچی ها سوار می شوم
آنها میرانند در جاده ی گشت آبادی شکارگوراب را می بینم
از همان راه برمی گردم ودر آبادی کلرم بمنزل دوستم فتاحی می روم
و در داخل ظرف گِلی او روی طاقچه اربادوشاب (شیره میوه جنگلی) را می بینم
فرداهم در هال چوبی خانه برصندلی چوبی می ایستم
و چرا کردن گاوهای دشت را تماشا می کنم
در شبهای مهتابی جلوتر از چارودار ...
بخار نفس قاطران ماسوله را نگاه می کنم
فانوسم را در شب صحرای آبادی قلعه گُل می گردانم
تا در باغ کاهو حلزون و آب دزدک را ببینم
در روزی که برای مردگان خیرات خواهند داد به قبرستان چهارباغ (واقع در فومن) خواهم رفت
و نان و حلوا قسمت خواهم کرد تا صوابی دیده باشم
من که باور نمی کنم اگر عمر وفائی داشت به
آبادی (آغورکله ی) فومن نزد آقاشیخ ترا خواهم رفت
در روزهای آفتابی وقتی برای شُستن حصیر به شهرِبجار محله ی فومن میروند
من معصومه ماهرخ و ممتاز و رباب را خواهم دید
دلم چونان ابرگرفته هوای گریه دارد
و هر دم زیرپایم رودخانه ایست
یعنی می شود هوای کودکی روزی بسرم بزند
و من در سه شنبه بازار فومن آب آلبالو ببینم؟
آیا می شود در قهوه خانه خورشیدی بر صندلی
بر صندلی کوچک چوبی تابستان برف و دوشابِ(معجون برف و شیره میوه جنگلی) شیخ علی را میل کنم؟
بی آنکه اکنون طمع کرده باشی ... یک شکم سیر
از حلوای کُنجدی فومن که باب دل من است بخورم؟
مراسمی چون دعوت از عروس و داماد و شب هفت بچه و مراسم بیرون آمدن دندان بچه و ختنه
آه می شود دوباره آداب عروسی روستائیان را ببینم ...؟
در پشت پنجره نان خشک تهران را سق میزنم (می خورم)
در حالیکه نظاره گر انبوه دودکباب در خیابانم
شیون من که شکرخدا شبها گرسنه می خوابم
پس چگونه است که (در تهران) خواب آشفته ی گیلان را می بینم؟
متن شعر میرزا کوچیک خان از مرحوم فریدون پوررضا
آهای بوسوخته دیلان (آهای دلسوختگان)
آهای ناجه به دیلان (آهای آرزو به دل ها)
خدا پرستان!
داره به دستان! (کشاورزان داس به دست)
جوانان! پیران! گیلانه شیران!
ویریزید ، ویریزید (برخیزید، برخیزید)
شیمی جانه قوربان (فدای جان شما)
میرزا کوچی خان
سورخه جنگل جه خونا آتش (جنگل سرخ رنگ شد از خون و آتش)
باره به دشتان، گولوله وارش (به دشت ها، باران گلوله می بارد)
اگه ایتا مرده، هیزارتا نامرده (اگر یک مرد باشد، دربرابرش هزار نامرد است)
جنگله دیل پوره شیمی صدا توره (دل جنگل هم برای طنین صدای شما تنگ است)
ویریزید دونیا بکنید، دیل به دریا بزنید (برخیزید، دل از دنیا بکنید و دل به دریا بزنید)
ویریزید ، ویریزید (برخیزید، برخیزید)
شیمی جانه قوربان (فدای جان شما)
میرزا کوچی خان
می تن پوره زخمه، می دیل پوره درده (تن من پر از زخم و دلم پر از درد است)
هوا چه بورانه، گیلان چقد سرده (هوا بورانی و سوزناک است، گیلان چقدر سرد شده است!)
غوصه دارم بار بار (غصه های بسیاری دارم)
وارش باره زار زار (آسمان، زار زار گریه می بارد)
جنگله دیل پوره غمه، را دکفید (دل جنگل پر از غم است، راه بیافتید)
تنها به میدان درمه من، را دکفید (من به تنهایی در میدان هستم، راه بیافتید)
عشقه تماشا نوکونید (فقط عشق خود را تماشا نکنید)
غیرته حاشا نوکونید (غیرت خود را حاشا نکنید)
ویریزید ، ویریزید (برخیزید، برخیزید)
شیمی جانه قوربان، میرزا کوچی خان (فدای جان شما، ای میرزا کوچک خان)
امروز یه موزیک زیبا از ناصر مسعودی شنیدم،که بسیار دلنشین بود. دنبال ترانش گشتم و پیدا نکردم جایی،اینه که تصمیم گرفتم خودم ترانش رو بنویسم و به فارسی برگردونمش. دانلود کنید نم نم باران بوارسته دیشب دانه دانه (دیشب نم نم بارون میبارید) می گلنارِ وعده بده بو بیه امی خانه ( گلنار من ،قول داده بود که بیاد پیشم) هی رایا فاندرستم ،چوومَ به در دبستم ( همش چشم به راه بودم،چشام به در بود) اینتیظاری بَکِشِم،آخَر گلنارَ نیدم ( کلی منتظر موندم،آخرشم گلنار رو ندیدم) می چووم سیفیدا بوسته ، وارش می سر فو وسته تکه تکه دانه (چشام به راه سفید شد،زیر بارون خیسِ خیس شدم) تی وسی گرفتارَ بوم ، جِ زندگی آوارَ بوم ،بیه بیشیم بخانه (گرفتار تو شدم ، زندگیم به هم ریخته ، بیا پیش من یا بیا خونه من ) اوی گُل آفتاب تِرِ میرم، گلنار چومان اسیرم (طلوع افتاب برات میمیرم،اسیر چشمای گنارمم) وارش بوگو دِ نباره ، تا بیه بیرون می ستاره (به بارون بگو دیگه نباره، تا ستاره من بیرون بیاد) ای شب ای دسته گُل چیناما ،می گلنارَ مویا زنما (یه شب یه دسته گل میچینم ، میزنم به موهای گلنارم) باز امِ خانه وَر نیشینم ،من گُل پامچال ترِ چینم (بازم کنار خونمون میشینم، واست گل پامچال میچینم) دِ نیگیر بهانه، دِ نیگیر بهانه (دیگه بهونه نگیر ، دیگه بهونه نگیر)
رجبالی پیر ابی تو
یه دونه می حرف گوش نودی
گوش بدی می حرفونه
اگه بد گونم ما فوش بدی
تی سجیل هفتاده
تی حرف خوش
فریـــــــــــــــــــاده
تی پسر غلام آقای
بی کــــــاره
تی دتر حاج خانمی
بیـــــماره
چره آواره ببی کل رجبالی چره بیچاره ببی کل رجبالی
بخدا یه دست بد در کاره او بوده تی زاکون بیچاره
تی دل با وعده ها تو خوش نکن
می نصیحت تعبیر فوش نکن
تا شنی دکان سر
تی طالبکار تا اینه
مثل گرگ از پشت سر فترکه تی یخه گینه
تا گونی پول ندانم گونه ا حرفون می کله نشنه
دونی رجبالی چره ؟ اونه نفس جای گرم جی هنه
بخدا یه دست بد در کاره اوبوده تی زاکون بیچاره
نیم جریب بیجار دانی همه نفره وانه
ماتور بیجارکاری نسیه بیجار نشنه
تا تکون خونی رجب پول آب و برق هنه
آب کی خونه ؟ برق کی دانه ؟
اسی خرمنکوب خانه
رجبالی
چه تی مانه ؟
تو فقیری کل رجب
تی کب تی داد تی فریاد کی ایشتونه ؟
بخدا یه دست بد در کاره او بوده تی زاکون بیچاره
چره تو پرجفایی ایته چندروزه که پیدا نبوستی نکونه از امی حرف خستا بوستی خودم دیروز بیدیم ایوان گوشه رقیبه تا بیدیی مستابوستی بیدیم خوری ننام چون باوفایی می آشفته دیله تو سر پناهی به هرسودوانم اسبه خیاله بازم ایه تی ور از بی جیگایی نشینی اسبه سر می پوشته سر ماه مانستان فرانیم کوهو دشته روزوشب باده مانستان واگردم فیندرم تی روی ماهه ایم بیرون جه دنیایه خیال خواب مانستان بیه تا که دواریم از ا سامان تومی دست بگیر مرم تی دامان بشیم از ادم و عالم دورابیم بیه دی ناز نکن می شوخ چشمان
شعرهای محلی گیلکی
گیلکی یکی از لهجه های شیرین وباستانی ایران یکی از شعب زبان پهلوی است که ساکنین بخشی از حاشیه دریای خزراز قدیم الایام بدان تکلم می نموداند.گویش مذبور به حد کفایت غنی و پایدار است که به جز واژه هایی که با مفاهیم امروزی را برساندنقصی در ان مشهود نیست.درشرق و غرب منطقه گیلان که حد فاصله شان سفید رود است تفاوتهایی در گویش مزبور به چشم می خوردتا جایی که ساکنان دو طرف سفید رود مقاصدشان رابه تنهایی درک می کنند.
در این حوزه جغرافیایی که اکنون گیلان نام دارد گذشته از لهجه شیرین گیلکی لهجه هاوزبان های دیگر نیز چون طالشی،گالشی وغیره تکلم میشود.شعر گیلکی یکی از اصیل ترین ولطیف ترین شعرهای فارسی است.اهنگ وریتم آن بسیار سلیس وروان ومغزدار وپرمعنی است وآهنگهای آنها اغلب اصیل ودلنشین وباصفا است.چند نمونه زیر گویای این حقایق است:
دوبیتی های محلی
پاچه دختر بامم تی بردنه ر
زروزیور بیهم تی گردنه ر
ایم شب بامم تی پهلو نشستنه ر
تی ماره سگ بوبو می گیفتنه ر
هوا گرمه می دلبردر بیجاره
خوره افتاب این دیل بیقراره
بوشو ابر بگو بارش بواره
که می یار طاقت گرمی نداره
ستاره اسمون دنباله داره
همه تقصیر اینه زن مار داره
خو دخترا بره محله داره
خودش سیره مرا گرسنه داره
بیا لاکو گل شادی بکاریم
بیشیم از کوه وصحراو دواریم
تو می عیش و امیدی من تی عاشق
بتا تا از چومانوارش بواریم
تی چشمون هم چونرگس نازدانه
تی نیگاه فتنه دانه رازدانه
توگونی ساغرچشمون مستت
شراب خالص شیرازدانه
مرا گو ،موتی امرا قاربوگودم
من آخرنودونم چیکاربوکودم
هینه دونم تی واستی من تی پره
چهارسال بی مواجب کاربوگودم
نه قاصد نه خبر بوماخدایا
نه می یارازسفربوماخدایا
بوبوم تنها وتنهاباغم ودرد
می دیل باغم بسربوما خدایا
تی دیل سنگ می دیل چون آردنرمه
تی جان سردمی جان چوشعله گرمه
تی دیل چون سنگ وآهن سفت وسخته
می پوست چون کرگدن یکپارچه چرمه
بهاربومامی دیل شیدا نوبوسته
می دیل ازغصه وغم وا نوبوسته
بقربان رخ زیبای اون شم
که مانندگلی پیدانوبوسته
تی رودخترچه گلبرگه بهاره
تی لب گلگون ترازخون اناره
تی قدسروه تی ابرو کمونه
تی چوم میخواره مانستن خماره
بوشویی لاکو جون تنها بوبوستم
تی واستی مجنون صحرابوبوستم
تی چومان رنگ دریای خزربو
تی خاطر عاشق دریا بوبوستم
شب مهتابی وچمخاله خوبه
شراب کهنه هفت ساله خوبه
لیلکی داربُن مست وغزل خوان
همه دیمون مثال لاله خونه
ببینم ماهی بیشیم دریا به دریا
ببینم آهوبشیم صحرابه صحرا
ببینم جفت کبوتربال بگردن
چراگیریم میان آسمون ها
بهاربوما می دیله غم بیگیفته
می دیما زردی عالم بیگیفته
خوبه امشوبشم درباغ وصحرا
گل برگانه سرشبنم بیگیفته
نانم می دیل چره غم داره امشو
هوامثل می چوم نه دارا امشو
خدایا می نگارو ده فارسان
که می آغوش اوناکم داره امشو
"ترانه های جوانی"
چه دست به دام جوانیه
بهارزندگانیه
نشاط جاویدانه
بسوختمه بساختمه
می هسته ای بباختم
تی امره ازکوغم بگم
ایتادوتانی می غم
تادست زنی مراکفم
چه بسکه غم بخوردمه
همش ستم بخوردمه
که ره بگم تمامه بم
نبوسته پخته خامه بوم
بدام بسته رامه بوم
زبان گفتنا نارم
که شرح می غمه بدم
کتاب زندگی می شین
حکایت غمه هاچین
می خنده،خنده ای ندین
تنورآتش می دیل
که شعله سرکش می دیل
کیه که مهربان به به
می همره هم زبان به به
بسرمی سایبان به به
کلیداَ،زمانه جا
اَ،دشت بی کرانه جا
دلا،بدل کویه راَیَه
وفا نیافته رسوایه
چه دست غصه بی پایه
تَرا هاچین فدا نکن
فدای اَوفا نکن
وفا بعهد بده مرا
بیادداد بَده مرا
زمانه یادبده مرا
که هرکِه بینوا تره
محبت آشناترِه
جام وفا
آلوده اگردیل بگناه تره قربان
نشکن می دلا جام وفای تره قربان
خون خانه مستان صفای تره قربان
آئینه بی رنگ وریای تره قربان
دل اشکیننادیده گنای تره قربان
نشکن می دلا،جام وفای تره قربان
چنقدرتی واسی دیده،میانگاه وانخفتن
تاوقت خروس خوان شب مهتابی نخفتن
مژگان مَره،مروارید اشکانه سفتن
رسوای داره رازدلامردم گفتن
اَ،کارانکن خبط وخطای تره قربان
نشکن می دلا،جام وفای تره قربان
رنجیرتی موتا که ایسه طوق می گردن
آسان زتی دست جان بسلامت نشا بردن
من زنده بامیدتوام تادم مردن
دشمن توبدا،چاه بکنه غم نوا خوردن
چاه کن همیشه درته چاهِ ترهِ قربان
نشکن می دلا جام وفای تره قربان
می جان بی تِی،کوره حسرت نوابشتن
یا مثل کبوتربه می خانه نوا نشتن
یا که نشینی وانَکنی فکر ورشتن
ازدست خودتقدیرنتانه هیچکه جه ویشتن
هرجا بشی هن،آب وهوایِ ترهِ قربان
نشکن می دلا،جام وفای تره قربان
غم خوارمنی،غم خوری،آنهم غم دیگر
می حال توبهتر دانی ای خوشکله دلبر
جز خُبی وخُوش قولی نانی هیچ چیز بهتر
آن چیز که به دانی خوشبختی دختر
پاک دامنی وشرم حیایَ تره قربان
نشکن می دلا،جام وفای تره قربان
دوران جوانی امِه شین عین بهاره
آهوی بیابان مانه پا بفراره
تا چُم بزه ای،دنی که پیری بیاره
دایم بخدا غصه مره مونس یاره
یاری چه خویاره جدای تره قربان
نشکن می دلا جام وفای تره قربان
يته دريا غم و غصه شو و روزان مي همرايه
مي ديل بشکسته لوتکايه موسون غرق اي دريايه
زنه خو کلّه مئن مِ لج کونه اينگار يته زاکه
يتيمونه موسون خو مار جه خانه خو بابايه
گونم اي ديل چيسه تي درد و تي رنج و پريشاني
گونه آخر نبي عاشق بدوني ديل چي رسوايه
گونم که بي خيالَ بو بيه اي باغَ جه بيرون
گونه آخر نشانه بِئن اي دازَ جه چپر پايه
مي ديل گول تي دس پرپر بوره کاري بکون ديلبر
تره جان تي مار اَندِيْ بکون فکر مي فردايه
بوتم تي عشقَ جه بيرون بشوم اما بدِم منِّم
تي نيلوفر بپيچه مي سر و مي دست و مي پايه
ندو نم چي بونم کورا بشوم مي درد چاره چه
دونم تا مي نفس جير جور شَنه اي دردْ برپايه
برگردان:
يک دريا غم وغصه شب و روز با من است
دلم مثل قايق چوبي شکسته غرق اين درياست
(دلم)به سروکله خود مي زند وبرايم لجبازي ميکند انگار بچه است
مثل يتيمان از مادر خود بابايش را مي خواهد
مي گويم اي دل درد و رنج و پريشانيت از چيست؟
ميگويد آخر عاشق نشدي تا بداني دل چقدر رسواست
مي گويم که بي خيال شو و ازباغ عاشقي بيرون بيا
ميگويد آخر با داس بي خيالي نمي شود ديوار چوبي اين باغ را بريد
گل دل من ، با دستهاي تو دارد پرپر ميشود . کاري کن دلبر من.
تو را به جان مادرت فکر فردايم را بکن
باخود گفتم که از عشق تو بيرون شوم اما ديدم نمي توانم
نيلو فر عشق تو به سر و دست و پاي من پيچيده است
نمي دانم چه کنم ؟ کجا بروم ؟ چاره درد من چيست؟
مي دانم که تا نفسم پايين و بالا مي رود(نفس مي کشم )، اين درد برپاست.
پاپولی یَم ، پاپولی یَم ، پاپولی
پَر دارمَه ، بال دارمَه گول گولی
پَر زنَمه گولانِـــــه سر نیشینم پامچال گول و سورخ گول و سومبولی پاپولی یَم ، پاپولی یَم ، پاپولی پاپولی یه مِه پئر و مِه مارمَه غورصه مَرَه ، غمه مَرَه قارمَه نَفَس زنم عطره گولا اودوشَم مِه کار هَنِه تا کی نَفَس دارمَه پاپولی یَم ، پاپولی یَم ، پاپولی بادا بیگید تا جه مِه وَر دورا به چره واسی مِه زیندیگی شورا به چره واسی دورشینه خاک و آشخال مِه دونِه چومانا دیبه پورا به پاپولی یَم ، پاپولی یَم ، پاپولی مِه مار ، مِــــه ره لالا خانِه گیلَکی من دانَمه « توسه » چیسه ،« لیلَکی »... شادی مَرَه پورا کُنه مِه دیلا شادی دارم آسه مانِه پیلَکی پاپولی یَم ، پاپولی یَم ، پاپولی ........................................................................................................ واگردان فارسی : پروانه ام ، پروانه ام ، پروانه بال و پرم نقش و نگار دارد پر می زنم و روی گل ها می نشینم گل پامچال و گل رُز و گل سُنبل پروانه ام ، پروانه ام ، پروانه پروانه ی پدر و مادرم هستم با غصه و با غم قهرم با نفس کشیدن عطر گل را می نوشم همین کار من است تا زنده ام پروانه ام ، پروانه ام ، پروانه به باد بگوئید تا از من دور شود چرا باید شور بختی زندگی ام باشد چرا باید خاک و آشغال را پراکنده کند تا در چشمان من بریزد و کور شوم پروانه ام ، پروانه ام ، پروانه مادرم برای من لالائی، به زبان گیلکی می خواند من می دانم که « توسه » و « لیلکی » چیست [مادرم ] دل ام را پُر از شادی می کند به قد و اندازه ی آسمان شادی دارم پروانه ام ، پروانه ام ، پروانه
خودا خودا ای آزگار دسهِ جی بسوختم/ می خونِ دیلــــکهِ هیتو فوتوشتم
تا کِی ایتــــــو مو تــــام بزه بنیشِـــــــم / کی خونِ دیل امره مــو بَمَـــــردم
از خودم
ترجـــــــــــــومه ی پارســـــــــــــــی
ایســـم ایتا دپــرکســــــه ســـــتاره/ جــــه همچـــی کرا بمـــــــه نظاره
تا خاک بدا می دونــــــه پایا ماچی/ زمان ، بُبُــــسته زندگـــــــی دیاره
اُلاَره سالَه می چول رخص واَستی/ بجــــار کـرا مـــــه ره زنه نقــــــاره
جه جنگـــل اوخان ، نخوانـــــده رازا/ خواَنــم که گُــــرخانه بایـــــه دواره
برشته می خیـاَل ، هَزارتا رشتــــه/ چه پاره کود ، چه توشکا زه دُواره
امــــا دره می گــــــرم جلــــف جانا/ ایتا پلـــــــئه نیشانه بو اشــــــاره
ئی جور مرا واپختــــــنا می طالــــه/ نبم جه می جُخُفته ریشـــه پاره
هو ریشه یه که نُرسَفِه جـه تیجـی/ داره مرا اجــــور بـه تـی اجـــــاره
واوُ ایذه جه غنچه واَشــــــکُفم من!/ می دونه چوم تی زپه انتــــظاره
تی قفـــلا می کلیـــــد جا دپرکـــان/ واکون تـــرا که فانــــــدری دوکاره
وِری بدیــــن که «پـاد»ره دورشــکا/ بامــــو تانی تونم ببی ســــواره
محسن آریاپاد
زرده ملیجک شعر
بزن نی زن ، می دیـل غم دانه امروز / تی آهنگه می ور ، کم دانه امروز
گوسند دوخون بزن، می دیل پسونه / می بزغالای چـــره رم دانه امــروز
خوداجون دوره کون گرگ از می گلـه / می دیل مینــه به ماتم دانه امروز
بزن ابره دوره کون ، سوبیـــای سُــو / نــت می زندگی ، نـــم دانه امـروز
زرده ملیـــــجه بزن ، دیل تاسِــــئونَه / تی زیر و بم ، چه عالــم دانه امروز
بزن افشاری و دشـــــتی و ماهــــور / امــــه دونیــا، زیر و بم دانـــه امروز
ابــــو عطا ، غمه از دیــل فوکــــــونه / امه شـــــادی مینـــه کم دانه امروز
گیلکی / بیه پیش/قاسم حسین نژاد
پیشاشو مجموعه دو بیتی وون ایسه که اونه مین لفظی و معنوی صنایعون و دیگر آرایوون ایستفاده کونن.
1
نده قوت ، ترا هرگز، پله درس / شکسته کی جه تی کله بره ترس
تره من چی بگم چندر چتینه / واورسه موقه، بشتاوی کی،وانورس
2
امه ناجه هنه کی غم نداریم / اگه بامو جه را اونا فـُداریم
بدا بایه که بش،ناسه کســانا / اُ یارانا که گید اما براریــم
3
هوتو تی سر سوارا به به رویا / به رنگه سو ایه بی رنگه دونیا
اگه تی ناجه آتش ، زم بگیــره / تـره راما به خاک و بـاد و دریـا
4
جه تالش چی بگم؟ مریانه آواز / کرا گفتاندره خیلی داره راز
خدا نقاشیه ، اُ جافه کاسه / که داره گُمگُمه مین زندره ساز
5
هزار آویی اخان ایه جی جنگل: / که ای گیجابو سروانوُسته تنبل
بگردســته زمین خُرشیــده دور! / زمستــانه کشه تو زندری ول؟
آیررونیک وُ̌وت:
نــدَه هرگـــز تــرا اونــقـــد اجــازه / کـه غــره بُــن ترا ارزان ببــازه
فقد وختی جه جُز،تی دس عصایه/بدین جیرا که واپوشسته وازه
بیان تلفیقی صنایع:
سه شنبه شب مرا نیبه فراموش/کلوشه خنده یا ، زم ، داندره گوش
کرا سنبل گِه، من هف سینه شینم/ بنفشه باده بو ، هر سو ترا نوش
دوبیتی های مردّف:
مرا می چومه سو ، پوختاندره خب/ لبه زرخی کرا، سختاندره خب
الن چن وخته کی می لاله ناجه / زبانه سر مرا دختاندره خب
***
رفق ، یاره ولی پیدا کدن شا؟ / اُنا اسان نوشتن یا خادن شا؟
درا آلوده دس مکاره دونیا/جدل بیخود کُدن با سر چُدن شا؟
زوان:گیلکی
گویش:بیه پیش
«نمه هیچ»
بمای بشوی چی بهارن بمی نظر نمه هیچ
بهار̌ تاتیّ عطرن می کُوکَه ور نمه هیچ
فوچورده وکالَه رنگَد می مـِ̌وِه دار همتا
ای لاجو بستُون̌ جی اُو می باغ ̌ چَرنَمه هیچ
می خونه چش پره عاشق ، بهار ̌ حاج حاجی بو
دوسته غربت̌ بارا بشوی سفر نمه هیچ
تراغ تُریغِ ̌ صدا جی دیپیچه تا ایزه خاک
می دیل ̌ چوشما صفا دِه ، سوار اگر نمه هیچ
بهار̌ تفتا نوخورده می سیخ دَوَسته صدا
زبون̌ خال̌ سَه بولبول صداغ̌ پر نمه هیچ
زمونه درسا پیشا داَن وا استُخُون پوچاکان
چتو ادم قوبیلا به ، کلاس ̌ سر نمه هیچ
محمد رضا خیر خواه حسن کیاده
زوان:گیکی
گویش:بیه پس
1
اگرچی خیلی رایه شوندرم من
اَ رایه بی انتـهایِ شـوندرم مـن
دبســتم بارو کـــوچـا را دکفتــم
فارَسِن با خدایــهِ شونــدرم من
2
من وتو اصل کاری ایم ولش کن
پیــله دشه قنـاری ایم ولش کن
بدا دنیــا ببــه هر روز زمســـتان
امه سبزیم بهاری ایم ولش کن
فرخ آلیانی
1-غلامرضا رحمدل (لاهیجان)
2-محسن بافکر (لاجون)
3-شمس معطر(لاجون)
4-محمد امینی(لاجون)
5-علی پور(لاجون)
6-عطاءالدین فریدونی(لاجون)
7-یونس فلاح شعبانی(لاجون)
8-بیژن نجدی(لاجون)
9-حسین وثوقی(لاجون)
10-الهام لاهیجانی(لاجون)
11-حسین شرفشادهی(لاجون)
12-داریوش صادق لاهیجانی(لاجون)
13-ناصر لنگرودی (لنگرود)
14محمد شمس لنگرودی(لنگرود)
15-زکی پور(لنگرود)
16-صائم بالایی(لنگرود)
17-هادی میرگذار لنگرود ( لنگرود)
18-قاسم حسین نژاد(لنگرود)
19-محمد شائق، البرز(لنگرود)
20-حسین شهاب کومله(لنگرود)
21-علی محمد مسیحا (لنگرود)
22-ناطق نوری(آستانه)
23-یونس رنجکش(آستانه)
24-امیرفخرموسوی(آستانه)
25-حسین علی صادقی سرشت(آستانه،کیاشهر)
26-اسحاق زاده علی(رودسر)
27-میرزا پور رودسری ( رودسر)
28-سید حسن طالب زاده (رودسر)
29-اصغر علی زاده (رودسر)
30-شعبان علی کریمی(رودسر)
31-احمد گرگین (رودسر)
32-محمدرضا قربانی(کلاچای)
33-رقیه کاویانی(سیاهکل)
34-محمد ولی مظفری(سیاهکل)
35-مصطفی رحیم پور(سیاهکل)
36-معصومه اسدی (دیلمان)
37-حسین حسین زاده (رحیم آباد)
38-محمد رضا قربانی(کلاچای)
39-محمد اسماعیل حبیبی(رودبار) ،عمارلو
40-بابک قلی زاده (رودبار)
41-محمد علی محمدی (رودبار)
لشت نشا مین هم گیلکی بیه پیش گب زنن هم گیلکی بیه پس ولی امه فقط اوشونی به بیه پیش شعر بوته دنن اره نیویسینیم.
42-سید رضا پیکرستان(لشت نشا)
43-غلامرضا توچانی(لشت نشا)
44-فرزاد دعایی(لشت نشا)
45-فاطمه معتدل(لشت نشا)
46-بابایی پور(؟؟؟)
47- احمد بابایی
داریوش صادق لاهیجانی
مو دوس دانم تی مهر و تی وفایه تی کاس چشمون و تی زلف طلایه
تی امــره تا ابد ای گــول یه رنگـم توو هــم دِ تـرکــا کـــون ناز و ادایـه
هادی میر گذار لنگرودی
می دیل دِ خون بوبو از غم نسا جون شب و روزون گینه ماتم نسا جون
ندانــم روز و شــو آروم تـــی ویســین بیــه می ورجه تَ بینم نسـاجون
*********
تو که ای گول می امره آشنایی قشنگ و نـــازنین و دلربـایــی
چــره یکــدفعه مَ از یـاد بـــبردی مگه در دام عشقس مبتلا بی
میرزا پور رودسری
پـــورا بـــو آســمانه نور مهتــاب می دیل بی تاب می چومان نایه خواب
بُشم یار خـــانه پهلو دوخوسـم دوخوســم تا بیـــرون بایـــه مـی آفتـاب
الهام لاهیجانی
بیه لاکو تی دوری کوشتره مَ بوبوم دیوانه تـوری کوشـتره مَ
چقد صبر لاکو تا به کی صـبر بیه که ای صبوری کوشتره مَ
.
.
.
امه بنویشته یه ایدامه ام بشین
1
اگــرچــه نازنی تی مال روزه
اینــم امروز جی مو تی پروزه
دونم کرکه چیلی دانی تو خیلی
ولی تی اولین مرغـونه دزدی
2
هچی مه گب نزن تیرو تفنگی
ما نون وانه چه آجوری چه سنگی
ته مه گشنمو چشم سو بوشوکم
ندانه سرخ گول مه به قشنگی